Vincent Delmas & Fernando Proietti – Zij schreven geschiedenis. Stalin. Daedalus, 2025. 56 pagina’s. € 24,50

Dictators zijn historisch gezien interessante figuren. Hoe kwamen ze aan zoveel macht? Uit zichzelf? Met hulp van anderen? Waaruit bestond die hulp? Het onderwerp in dit boek is zozeer de openlijke daden, maar juist wat er achter de schermen gebeurde. Hoe was Stalins verhouding met zijn voorganger Lenin bijvoorbeeld. Die was op zijn zachtst gezegd niet geweldig, Lenin zag niets in Stalin als zijn opvolger. Gelukkig voor Stalin overleed Lenin op tijd, zodat voorkomen kon worden dat Lenin Stalins carrière in de knop zou breken. En vanaf het moment dat Stalin de macht had, trok hij die helemaal naar zich toe door angst en terreur. Voormalige belangrijke kameraden werden uitgeschakeld, opposanten in het algemeen keihard aangepakt, afgevoerd naar strafkampen waar ze met hun familie omkwamen. De periode die voor het land zelf het meest funest was, liep globaal van 1924 tot 1939. In het jaar dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, kwam de focus van de Russische politici meer in het buitenland te liggen, maar toen was het kwaad al geschied. Het land herstelde zich nooit van de niets ontziende terreur die de staat uitoefende op zijn onderdanen en ging gemankeerd de oorlog in. Het enorme potentieel en het feit dat de strijd tegen Duitsland van twee kanten kwam, zorgde ervoor dat Rusland tot de uiteindelijke winnaars zou horen. Maar van die ‘grote’ geschiedenis krijgen we zoals gezegd niet zoveel mee in dit verhaal. Het is vooral de achtergrond en zelfs een beetje persoonlijk leven, zoals zijn dochter en de zelfmoord van zijn geliefde Nadezjda. Maar ook die konden het monster niet tegenhouden.

We lezen dus geen complete biografie, we lezen een politieke biografie en zelfs dat verhaal is niet compleet. Want het is vooral de manier van werken van Stalin, de terreur, die feitelijk de belangrijkste rol in dit boek heeft. Een bijzondere invalshoek en eentje die werkt.